(Dịch và cung cấp bởi Quỹ Fred Hollows Việt Nam)
Giới thiệu
Đo thị lực ở trẻ em cũng như các chuyên ngành khám trẻ em khác, việc đo thị lực của trẻ em rất phức tạp do trẻ chưa biết đọc thậm chỉ chưa biết nói do vậy cần phải bác sĩ chuyên khoa mắt để kiểm tra thị lực (đo thị lức) cho trẻ em.
Đo thị lực ở trẻ em là một kĩ năng đặc biệt cần thời gian, sự kiên nhẫn và kiến thức. Có nhiều phương pháp đo thị lực tùy thuộc vào độ tuổi, khả năng, nhận thức và kinh nghiệm của trẻ. Các trẻ nhỏ không có khả năng mô tả thị lực hoặc giải thích các triệu chứng thị lực. Thông qua việc quan sát trẻ và lấy thông tin từ người mẹ hoặc người giám hộ, các bác sĩ có thể đánh giá được thị lực của trẻ. Trong khi kiểm tra và quan sát các em, bác sĩ giàu kinh nghiệm sẽ chú ý đến phản ứng của trẻ đối với các tác nhân kích thích thị lực và so sánh phản ứng này với phản ứng của các em cùng độ tuổi, năng lực với đứa trẻ đó, vì vậy nhận thức về sự phát triển thị lực bình thường là rất quan trọng.
Sự phát triển thị lực bình thường là gì?
Ở sự phát triển thị lực bình thường, ban đầu trẻ quan sát mặt mẹ. Kinh nghiệm về không gian, khoảng cách và sự phối hợp của tay và mắt là các bước quan trọng trọng việc phát triển tất cả các chức năng thị giác trong suốt giai đoạn cực kì quan trọng của trẻ là từ lúc mới sinh đến 5 tuổi. Việc không nhìn thấy hạn chế sự phát triển thị lực và có thể dẫn đến tật ‘giật cầu mắt’ (mắt chuyển động vô thức nằm ngang như con lắc đồng hồ). Nguyên nhân của chứng nhược thị hay còn gọi ‘mắt lười’ là do không nhìn được ở thời kì thơ ấu.
Các chức năng thị giác chính có thể kiểm tra được ở những trẻ ở độ tuổi còn rất nhỏ, đó là:
– Phản ứng của đồng tử
– Định thị
– Di chuyển
– Thị lực
– Hợp thị
– Thị lực màu sắc
Chức năng thị giác quan trọng nhất là thị lực. Nếu một trẻ có vấn đề về mắt thì cần đo thị lực càng sớm càng tốt với điều kiện thị lực đang phát triển bình thường. Không phải lúc nào việc đo thị lực ở trẻ em cũng chính xác. Tuy nhiên, một bác sĩ giàu kinh nghiệm có thể đo thị lực cho trẻ khá chính xác. Mặc dù việc đo thị lực sẽ cho biết đứa trẻ có bị mù hay không nhưng nó vẫn không phát hiện ra được chứng thị lực kém một bên mắt.
Những điểm chính trong việc đo thị lực ở trẻ em
Chuẩn bị đầy đủ các bước cho việc đánh giá và thu thập tất cả các tài liệu về kiểm tra mắt nhằm tránh bất kì sự gián đoạn nào
Tạo mối quan hệ
Nói chuyện bằng ngôn ngữ dễ hiểu. Nếu bạn nói với đứa trẻ giống như đang nói với mẹ chúng thì trẻ sẽ mất hứng thú nghe. Để đạt được kết quả chính xác, trẻ cần thoải mái nên bạn phải tiếp xúc thật nhiều với chúng. Nếu trẻ bị đau, khóc hay đói bụng thì cần dừng việc đánh giá lại, thậm chí là trong nửa tiếng. Các trẻ nhỏ sẽ thấy dễ chịu hơn khi ngồi vào lòng mẹ. Giải thích các tiến trình kiểm tra cho người mẹ biết và yêu cầu bà mẹ hoàn thành các câu hỏi về thị lực của con họ trong khi bạn quan sát trẻ.
Thu hút sự chú ý
Để thu hút được sự chú ý của trẻ bạn hãy dùng một vật gì đó thật thu hút. Nó có thể là đèn pin hoặc đèn màu được tạo ra bằng cách chiếu đèn pin vào một tấm nhựa màu hoặc tấm vải màu. Các vật lớn với sự tương phản lớn thúc đẩy các đường thị lực một cách hiệu quả hơn là loại ánh sáng không có hình thù gì. Âm thanh cũng được sử dụng như là bỏ vài hạt gạo vào một lon thiếc để thu hút sự chú ý của trẻ. Ở trường hợp này, sự tập trung thính giác được sử dụng đầu tiên sau đó dẫn đến sự chú ý thị giác, nhưng điều này rõ ràng không có tác dụng khi đứa trẻ bị điếc. Khi đã thu hút được sư chú ý của trẻ (thỉnh thoảng chỉ xảy ra trong thời gian ngắn), cần ghi nhận hành vi của trẻ: trẻ có nhìn thẳng vào đồ vật không, có rung giật nhãn cầu không, trẻ có đến gần đồ vật không?
Kiểm tra định thị
Quan sát phản xạ giác mạc với đèn pin. Trong khi kiểm tra định thị một mắt, phản xạ giác mạc sẽ ở trung tâm; nếu không, định thị lệch tâm sẽ xuất hiện. Cần chú ý rằng định thị đối với ánh sáng chói có thể khác với định thị ở mục tiêu định thị ‘yêu cầu thích nghi’. Nếu bạn chú ý sự rung giật nhãn cầu, hãy mô tả kiểu, hình thức và biên độ để bạn có thể so sánh những sự thay đổi (cải thiện) ở các buổi theo dõi tiếp sau.
Nhận diện mắt định thị nhiều hơn
Ở các trường hợp lác mắt thì dễ dàng phát hiện mắt nào lác nhiều hơn vì hầu hết nó ở vị trí thẳng. Nếu không phát hiện lác bạn có thể sử dụng lăng kính theo chiều đứng để kiểm tra độ lệch thẳng đứng. Cần kiểm tra bốn lần để đem lại kết quả chính xác, sử dụng lăng kính đáy quay xuống và quay lên để kiểm tra mỗi bên mắt. Nếu không có được sự chênh lệch rõ ràng thì mắt định thị nhiều hơn luôn đặt sau lăng kính. Một cách kiểm tra đơn giản hơn là lại gần một mắt vào một thời gian và so sánh phản ứng của trẻ. Trẻ sẽ tỏ thái độ ít hợp tác khi bị che mắt trội hơn.
Vận nhãn ước lượng / thị trường
Di chuyển vật gây chú ý theo nhiều hướng khác nhau và quan sát sự di chuyển của mắt. Nếu đưa ra đồ vật một cách bất ngờ (như trò chơi trốn tìm), bạn có thể quan sát hai mắt giật nhanh, định thị tự nhiên và sẽ ước lượng được thị trường của mắt. Nếu trẻ không chú ý đến những đồ vật này, hãy lấy những đồ vật sáng hơn và lớn hơn.
Kiểm tra qui tụ và thích nghi
Di chuyển từ từ các đồ vật cách mắt trẻ từ 5-10cm làm cho mắt trẻ chyển động. Những trẻ không thích thú với các đồ vật ở gần nên được kiểm tra với kính cộng.
Kiểm tra thị lực
Tật khúc xạ có ảnh hưởng lớn đến thị lực hơn bất cứ chức năng thị giác nào và nên được điều chỉnh trước khi đo năng lực thị giác. Ở những trẻ có độ tuổi lớn hơn bạn có thể dùng kính lỗ để kiểm tra. Thỉnh thoảng nên kiểm tra năng lực thị giác ở các khoảng cách khác nhau (3/2/1 mét) để tìm ra tật khúc xạ và phát hiện ra loại kính hiện tại đang dùng có còn phù hợp không. Cần kiểm tra thị lực bằng cách dùng một mắt riêng biệt, và dùng hai mắt, với hai mắt mở. Trong khi kiểm tra thị lực hai mắt, hãy tìm các tư thế đầu thích hợp.
Trẻ em còn nhỏ chưa biết nói không thể mô tả những gì chúng thấy, vì vậy chúng được kiểm tra bằng cách sử dụng các kĩ thuật khác. Trẻ sẽ tự động nhìn về phía các hình ảnh và đường kẻ nhiều hơn là một bề mặt màu xám đơn giản. Những phương pháp kiểm tra này được những nhà quan sát giàu kinh nghiệm sử dụng để đánh giá thị lực.
Ở những trẻ độ tuổi còn quá nhỏ (từ lúc mới sinh đến 2 tuổi), chúng tôi sử dụng grating acuity. Đối tượng này có thể được kiểm tra với Lea (mái chèo) Gratings. Những dụng cụ này có các sọc đen và trắng và có kích cỡ bề ngang khác nhau. Khi trẻ nhận diện ra các sọc càng nhỏ thì năng lực grating càng tốt. Hai mái chèo được di chuyển trước mặt trẻ từ đường giữa với cùng một tốc độ, một cái màu xám và cái kia có sọc. Nếu trẻ có thể nhận ra cái có sọc nó sẽ nghiêng đầu sang mái chèo hình sọc đang chuyển động tới.
Bài kiểm tra Cardiff rất tốt cho trẻ ở độ tuổi lớn hơn một chút (18 – 60 tháng tuổi). Nó bao gồm nhiều tấm thẻ khác nhau được đặt trước mặt trẻ. Trên mỗi tấm thẻ có một hình ở trên hoặc dưới. Nếu trẻ nhìn vào bức tranh trên tấm thẻ, bạn nên chú ý kích cỡ của nó. Nếu trẻ có sự phối hợp giữa tay và mắt tốt, bạn có thể kiểm tra thị lực bằng các đồ vật nhỏ làm bằng đất sét hoặc các chất liệu tương tự. Người kiểm tra thị lực yêu cầu đứa bé chọn các đồ vật trước mặt họ. Dựa vào kích cỡ nhỏ nhất của đồ vật cộng với khoảng cách của đồ vật đó so với trẻ có thể kết luận thị lực gần đúng của trẻ, nó mô tả sự thấy rõ tối thiểu (ảnh 3)
Nếu thị lực của trẻ quá thấp, có thể kiểm tra thị lực bằng cách sử dụng rung giật nhãn cầu quang –động. Dùng một vật có hình sọc, có thể là một cái trống hoặc cái dây cho chuyển động trước mặt trẻ. Khi rung giật nhãn cầu xảy ra
cho thấy rằng trẻ có thể phắt hiện các hình sọc khác nhau. Khoảng cách có thể tăng lên đến vị trí mà rung giật nhãn cầu vẫn còn xảy ra. Sự có mặt của rung giật nhãn cầu quang động có thể không bao gồm việc mất thị lực do tổn thương não.
Nếu trẻ có thể nhận ra và mô tả các hình ảnh và biểu tượng thì có thể dùng kiểu kiểm tra thị lực riêng biệt. Nó được thiết kế cho khoảng cách gần và xa. Nếu trẻ nhìn gần, bài kiểm tra nên thực hiện ở gần và khoảng cách đo không quá ba mét.
Kiểm tra biểu tượng Lea rất hữu dụng bởi vì các biểu tượng rất dễ gọi tên và nhận diện. Nếu trẻ không nói được bạn có thể sử dụng tấm thẻ. Thuận lợi của bài kiểm tra là trẻ không bao giờ thất bại vì các biểu tượng được thiết kế tương tự với nhau và trẻ luôn luôn có thể trả lời được. Trẻ có thể được kiểm tra ở độ tuổi từ 18-24 tháng bằng cách sử dụng Lea Puzzle. Phương pháp kiểm tra đường thẳng với một vài biểu tượng ở mỗi đường dùng để nhận diên ra chứng nhược thị. Để đánh giá thị lực thông qua các phương pháp kiểm tra, các bài kiểm tra được thiết kế đặc biệt nên được sử dụng đúng theo các hướng dẫn.
Xem một loạt các bài báo về thị lực trẻ em: Thị lực của trẻ phát triển như thế nào?, Thị lực trẻ em cha mẹ nên biết, Khám mắt định kỳ cho trẻ em, Tổng hợp các bài báo về vấn đề thị lực trẻ em và cách chăm sóc mắt
Kiểm tra thị giác hai mắt
Thị giác hai mắt chỉ có thể phát triển khi mắt thẳng hàng và có chức năng ngang bằng nhau. Sử dụng hai mắt có thể được kiểm tra ở các cấp độ khác nhau với các bài kiểm tra như Bagolini Lenses, Lang Test Titmus Test và TNO Test. Nếu trẻ không chịu hợp tác thì có thể dùng lăng trụ. Lăng kính đáy quay ra ngoài 20 đi ốp được đặt trước một mắt và chiếu ánh sáng vào mắt. Nếu mắt thích nghi với lăng trụ và ánh xạ giác mạc thẳng, sự hợp nhất xuất hiện và điều này chứng tỏ sự tồn tại của thị giác hai mắt
Kiểm tra thị giác màu
Việc đánh giá không thể thực hiện được ở độ tuổi quá nhỏ nhưng thị giác màu tối đa phát triển rất sớm. Việc kiểm tra màu sắc đơn giản nhất cho trẻ là bảo chúng ghép các vật cùng màu lại với nhau.
Kết luận
Đo thị giác ở trẻ em là nhiệm vụ bao quát toàn diện. Với mục đích chẩn đoán, việc theo dõi và đánh giá sự suy yếu thị giác nên được xem xét và so sánh với chức năng thị lực của đời sống hàng ngày. Cần giải thích và thảo luận kết quả với cha mẹ hoặc người giám hộ để giúp họ hiểu tình hình thị lực của trẻ và thắt chặt sự tương tác với con họ. Điều này sẽ làm giảm tàn tật thị giác, đặc biệt nếu thị giác không thể chữa trị được. Đối với trẻ em chưa đến tuổi đến trường bố mẹ hay người giám hộ nên đưa bé đến bệnh viện mắt để kiểm tra thị lực của bé.
Hãy gin giữ thị lực của quý vị – nên kiểm tra mắt định kỳ
Kính Mắt Việt Hàn – Chăm sóc đôi mắt của bạn
Địa chỉ: 91 Trương Định, Hai Bà Trưng, Hà Nội
Điện thoại: 0466839247 – 0969864555
